Rauw realisme

The French Connection  van William Friedkin     ★★★★★

Twee New Yorkse flikken maken jacht op een bende drugsmokkelaars: ziedaar de eenvoudige plot van The French Connection: een Amerikaanse politiefilm van William Friedkin uit 1971, die qua opzet dus niet wezenlijk verschilt van talrijke eerdere (en latere) politiefilms. Toch was The French Connection destijds een gigantisch succes in de bioscopen. Het bescheiden productiebudget bedroeg slechts 1,8 miljoen dollar, maar in de VS alleen al bracht de film aan de kassa bijna 52 miljoen dollar op. The French Connection won bovendien 5 Oscars: voor beste film, beste regie, beste acteur (Gene Hackman), beste geadapteerd scenario (van Ernest Tidyman) en beste montage (van Gerald B. Greenberg). De film (die behoort tot onze favoriete politiefilms) was een instantklassieker in het genre van de hard-boiled politiefilm en zorgde voor een internationale doorbraak van regisseur William Friedkin (één van onze favoriete cineasten) en hoofdrolspeler Gene Hackman (één van onze favoriete acteurs). In 1998 en 2007 haalde The French Connection de Top 100 van de beste Amerikaanse films aller tijden volgens het American Film Institute.

Het succes van deze iconische klassieker is vooral te danken aan volgende factoren: de realistische stijl van de film, die vrij vernieuwend was begin jaren zeventig, met sfeervol cinéma vérité-camerawerk van Owen Roizman; de beklijvende vertolkingen van hoofdrolspelers Gene Hackman, Roy Scheider en Fernando Rey; enkele spannende achtervolgingssequenties; de briljante montage van Gerald B. Greenberg; en de jazzy avant-garde muziek van Don Ellis. Samen levert dit een ijzersterk meesterwerk op.

Roy Scheider (links) en Gene Hackman als het duo New Yorkse flikken.

Cinéma vérité

Het realisme van The French Connection is onder meer het resultaat van het geloofwaardige bronmateriaal. Het scenario is immers gebaseerd op het non-fictie boek The French Connection: A True Account of Cops, Narcotics, and International Conspiracy (1969) van Robin Moore over een waargebeurd onderzoek door twee echte politierechercheurs van de New Yorkse narcoticabrigade, namelijk Eddie Egan en Sonny Grosso, die begin jaren zestig een grote heroïnelevering uit Frankrijk op het spoor kwamen. Hun onderzoek bestond vooral uit surveillance van de verdachten, waardoor regisseur Friedkin en zijn filmmonteur Gerald B. Greenberg de moedige keuze namen om heel wat scènes in te lassen waarin de intense politiedetective Jimmy "Popeye" Doyle (gespeeld door Gene Hackman) en zijn veel kalmere collega Buddy "Cloudy" Russo (Roy Scheider) de verdachten observeren terwijl het duo flikken in auto's zit, op straat loopt of telefoons afluistert. Hiermee wilde Friedkin tonen hoe tijdrovend, saai en onaangenaam het speurwerk van de politie vaak is. 

Zo is er een schitterende sequentie waarin de Franse drugsmokkelaar Alain Charnier (Fernando Rey) en zijn handlanger Pierre Nicoli (Marcel Bozzuffi) in New York genieten van een smakelijk, met dure wijn overgoten diner in een knus restaurant terwijl Popeye buiten op straat stampvoetend in de kou stiekem staat toe te kijken en vrede moet nemen met een stuk pizza en een plastic bekertje slechte koffie. Tijdens een andere sequentie demonteren Popeye en Russo een Cadillac om te controleren of er drugs in de wagen verborgen zitten. Ook die sequentie duurt vrij lang, maar verveelt geen moment omdat we als kijker, net als Popeye en Russo, branden van nieuwsgierigheid.

Geïnspireerd door de Franse filmstroming nouvelle vague en door de politieke thriller Z uit 1969 van Costa-Gavras, filmde Friedkin The French Connection bovendien in een documentaire stijl, op locatie in de straten van New York, Marseille en Washington, met heel wat hand-held shots. Ook dit droeg bij tot het gritty realisme van de film. Cameraman Owen Roizman, die twee jaar later ook achter de camera stond voor Friedkins briljante horrorklassieker The Exorcist (één van onze favoriete horrorfilms), kreeg een Oscarnominatie voor zijn realistische maar tevens sfeervolle beelden in The French Connection.

Een sfeervol shot op locatie in New York.

  

Gene Hackman als de vastberaden
politiedetective "Popeye" Doyle.

Last but not least, is het realisme van The French Connection ook te danken aan de naturalistische vertolkingen van de cast. Zo maakte Hackman -die met zijn alledaagse uiterlijk en kalende karakterkop sowieso niet overkomt als de typische, glamoureuze Hollywoodster- doelbewust géén sympathieke held van politiedetective Popeye, maar integendeel een botte, ruwe en racistische antiheld van middelbare leeftijd, die verdachten hardhandig aanpakt en wiens obsessieve jacht op misdadigers meer dan eens ten koste gaat van het welzijn en de veiligheid van zijn collega-speurders. Het scenario liet Hackman ook toe om wat humor aan zijn vertolking te verlenen, bijvoorbeeld tijdens de grappige sequentie waarin Popeye in het kostuum van een kerstman achter een zwarte drughandelaar aanzit. Kortom, Hackman zet een mens van vlees en bloed neer, waardoor de kijker zich kan identificeren met de nochtans antipathieke Popeye. Roy Scheider geeft hem daarvoor onbaatzuchtig alle ruimte door van Russo een prozaïsche collega met gezond verstand te maken. Ook dit was een vernieuwende aanpak, want in de meeste klassieke politiefilms uit Hollywood waren politieagenten ééndimensionale en vaak ongeloofwaardige actiehelden.

Op zijn beurt portretteert Fernando Rey in zijn charismatische vertolking van de Franse drugsbaron Charnier geen typische, onheilspellende booswicht zoals in de ouderwetse gangster- en politiefilms uit Hollywood, maar een schijnbaar minzame, deftige, charmante en stijlvolle heer. Schijn bedriegt, want Charnier verbergt, zoals échte misdadigers, achter zijn respectabele voorkomen een gewetenloze en genadeloze inborst. Hij handelt immers niet alleen in een illegaal en dodelijk goedje, maar deinst bovendien niet terug voor moordaanslagen op de politie. Ook Tony Lo Bianco als de maffioso Sal Boca, en Marcel Bozzuffi als de Franse moordenaar Pierre Nicoli, overtuigen in hun bijrollen.

Fernando Rey als de gewiekste Franse drugsbaron Alain Charnier.

Dynamiet

De sterkste sequenties in The French Connection zijn wellicht de twee lange achtervolgingen, waarin Popeye de misdadigers op de hielen zit.

De eerste lange achtervolging gebeurt te voet en is een briljant gemonteerde sequentie, op muziek van Don Ellis, waarin Charnier in New York op straat wandelt en beseft dat hij geschaduwd wordt door Popeye. Hun spannende kat-en-muisspel duurt ruim 7 minuten en eindigt in de ondergrondse metro, waar de sluwe Charnier zijn vindingrijkheid toont om Popeye van zich af te schudden.

De tweede lange achtervolging is een legendarische car chase, waarin Popeye aan het stuur van een Pontiac LeMans door de wijk Brooklyn raast terwijl hij een bovengrondse metrotrein probeert in te halen om boosdoener Pierre Nicoli te pakken te krijgen. Met inbegrip van Nicoli's mislukte moordaanslag op Popeye, waarmee deze achtervolging begint, duurt de sequentie ruim 11 minuten. De zenuwslopende dollemansrit ging de geschiedenis in als één van de beste en meest invloedrijke car chases aller tijden, die herinnert aan de knappe car chase door de straten van San Francisco in de eerdere politiethriller Bullitt uit 1968 van Peter Yates. In dit verband is de gelijkenis tussen The French Connection en Bullitt trouwens geen toeval, want de producer van beide films, Philip D'Antoni, vroeg aan regisseur Friedkin om voor The French Connection een gelijkaardige car chase in te blikken als die in Bullitt.  

Het rauwe realisme in The French Connection had een enorme impact en beïnvloedde onder meer:

- realistisch ogende politiefilms zoals The New Centurions (1972) van Richard Fleischer, Serpico (1973) van Sidney Lumet (ook één van onze favoriete politiefilms), The Seven-Ups (1973) van Philip D'Antoni met Roy Scheider in de hoofdrol, Prince of the City (1981) van Sidney Lumet (ook één van onze favoriete politiefilms) en de Hongkongse filmreeks Police Story (1985, 1988, 1992, 1993, 1996, 2004 en 2013) met Jackie Chan in de hoofdrol;

- politieseries zoals The Sweeney (1975-1978), Hill Street Blues (1981-1987) en The Wire (2002-2008);

- nihilistische stadsdrama's zoals Taxi Driver (1976) van Martin Scorsese (één van onze favoriete films over seriemoorden en één van onze favoriete films tout court; lees onze recensie hier, bekijk de trailer hier en een filmfragment hier);

- realistische oorlogsfilms zoals Apocalypse Now (1979) van Francis Ford Coppola (onze favoriete oorlogsfilm, alsook één van onze favoriete road movies en één van onze favoriete films tout court) en Saving Private Ryan (1998) van Steven Spielberg;

- gritty misdaadthrillers zoals Se7en (1995) van David Fincher (bekijk de begingeneriek hier), The Yards (2000) van James Gray en We Own the Night (2007) van James Gray;

- de tv-serie 24 (2001-2014);

- politieke thrillers zoals Munich (2005) van Steven Spielberg;

- actiefilms zoals Mission: Impossible - Fallout (2018) van Christopher McQuarrie;

- en de films van de Amerikaanse broers Joshua en Benjamin Safdie.

In 1975 blikte regisseur John Frankenheimer French Connection II in, waarin Gene Hackman en Fernando Rey het spannende kat-en-muisspel tussen Popeye en Charnier voortzetten in de Franse havenstad Marseille. Dit is een zeer degelijke sequel, maar toch iets minder beklijvend dan zijn voorganger. Begrijpelijk, want The French Connection is en blijft, in de woorden van de gebrilde chemicus die de heroïne in de film test: "Absolute dynamite".

JN.

The French Connection (USA-1971): beschikbaar op dvd en blu-ray disc.
Met: Gene Hackman, Roy Scheider, Fernando Rey, Marcel Bozzuffi en Tony Lo Bianco. 

Genre: politiefilm / misdaadthriller / actie

Klik op de oranje link voor de trailer: The French Connection - trailer