Met bloed bespat katoen

Django Unchained  van Quentin Tarantino     ★★★½

Hoewel geen meesterwerk zoals Reservoir Dogs of Pulp Fiction, is Django Unchained, de nieuwe film van de Amerikaanse cineast Quentin Tarantino, niettemin een meeslepende brok cinema.

Van slaaf tot premiejager

De begingeneriek van Django Unchained maakt meteen duidelijk dat Tarantino deze keer één van zijn favoriete subgenres -de spaghettiwestern- onder handen neemt: terwijl het melodramatische nummer Django van Luis Bacalov en Rocky Roberts weerklinkt -ontleend aan de gelijknamige spaghettiwestern van Sergio Corbucci uit 1966- en bloedrode opening credits verschijnen, zien we een groepje geketende zwarte slaven door het robuuste Texaanse landschap strompelen. We schrijven het jaar des Heeren 1858: twee jaar vóór het begin van de Amerikaanse Burgeroorlog, die pas jaren later (nadat de noordelijke Yankees de oorlog wonnen) een officieel einde zou maken aan ruim twee eeuwen van mensonterende slavernij in de Nieuwe Wereld.

Christoph Waltz als dokter Schultz.

Onder bewaking van twee gewapende slavenhandelaars, bereiken de slaven een bos, waar uit de nachtelijke duisternis plots een paard met wagen opduiken. Op het dak van de wagen is een grote, wobbelende tand gemonteerd. De wagen behoort toe aan ene dokter King Shultz (glansrol van Christoph Waltz): een voormalige tandarts van Duitse komaf, die nu zijn brood verdient als premiejager. Schultz bevrijdt één van de slaven, die Django heet (titelrol van Jamie Foxx), omdat Django drie mannen kan identificeren waarvoor Schultz een arrestatiebevel heeft. In ruil voor Django's hulp, belooft Schultz dat hij Django op zijn beurt zal helpen om diens vrouw Broomhilda von Shaft (Kerry Washington) te redden uit de klauwen van de gewetenloze plantagehouder en slavenmeester Calvin Candie (gespeeld door Leonardo DiCaprio). En zo beginnen Shultz en Django als een onwaarschijnlijk duo premiejagers aan een even hilarisch als gewelddadig avontuur dat hen voert naar ongastvrije westernstadjes en rijke plantages, waar zwarten "niggers" heten en slechter behandeld worden dan huisdieren...

Jamie Foxx als Django.

Tarantinesk

Django Unchained is Tarantino's compromisloze kritiek op het systematische, uiterst repressieve racisme dat de geschiedenis van Amerika doortrekt als een nog niet opgedroogd bloedspoor. Maar Tarantino zou Tarantino niet zijn, mocht hij dit zwaar beladen historisch thema niet op zijn eigen, onnavolgbare manier uitgewerkt hebben. Hoewel hij deze keer geen non-lineaire montage gebruikt (behalve dan enkele flashbacks) en hij de queeste van Django en Schultz goeddeels in chronologische volgorde ontvouwt, barst Django Unchained naar goede Tarantineske gewoonte van zwarte humor (zoals Jamie Foxx in een kitscherig, knalblauw lakeipak), brutaal geweld, tal van cinefiele verwijzingen (vooral naar de spaghettiwesterns van Corbucci en Sergio Leone, en naar de blaxploitation-films uit de jaren zeventig), enkele hilarische dialogen (bv. wanneer de leden van de Ku Klux Klan klagen dat ze niets kunnen zien door de gaten van hun witte kappen) en een gedurfde soundtrack (rapmuziek in een western!) die echter minder memorabel is dan we van Tarantino gewoon zijn.

Leonardo DiCaprio als Calvin Candie.

Een moderne Odysseus

Tarantino overwoog aanvankelijk om Will Smith te casten voor de rol van Django, maar koos uiteindelijk voor Jamie Foxx. Deze laatste heeft weliswaar minder star power dan Smith, maar Foxx is een uitstekende acteur en zijn zwijgzame ernst als Django wérkt. 

Kerry Washington kreeg weinig dialooglijnen als de onfortuinlijke slavin Broomhilda, maar haar expressieve mimiek en dito lichaamstaal spreken boekdelen, vooral tijdens de dramatische en doorleefd vertolkte flashback waarin zij van de zweep krijgt. 

Kerry Washington als Broomhilda.

De immer coole Don Johnson schittert in zijn bijrolletje als de dandyeske plantagehouder Big Daddy, die zijn hoofd breekt over de 'gepaste' manier waarop Django zou bejegend moeten worden en besluit dat een bevrijde slaaf zoals Django weliswaar geen "nigger" stricto sensu meer is, maar toch ook niet meer égards te beurt mag vallen dan een mentaal gehandicapte blanke.

Don Johnson als 'Big Daddy'.

 

Leonardo DiCaprio overacteert in zijn poging om de boosaardigheid van Calvin Candie uit te drukken, maar wij geloofden hem niet echt. 

Samuel L. Jackson is dan weer briljant in zijn verontrustende vertolking van Calvin Candie's zwarte rechterhand Stephen: de incarnatie van een opportunistische Uncle Tom, die jaloers is op de bevrijde, zelfzekere Django en verraadt pleegt aan zijn eigen ras. 

Samuel L. Jackson als Stephen.

De Italiaanse acteur Franco Nero, die de titelrol speelde in Corbucci's Django, is even te zien als een gokker die geld inzet op een bloederig 'Mandingo-gevecht' tussen twee slaven (zulke georganiseerde slavengevechten op de dood hebben in werkelijkheid overigens wellicht zelden of nooit plaatsgevonden, omdat een dode slaaf niets meer opbrengt, en zijn een verzinsel van Tarantino). 

Zelfs Tarantino verschijnt even in beeld als een slavenhandelaar met Australische tongval, die op een wel erg spectaculaire manier aan zijn einde komt...

Het meest hebben wij echter genoten van Christoph Waltz als de mondige dokter Schultz: een bijzonder spitsvondig, bijna sprookjesachtig personage met mythische allure, dat zich als een soort van moderne Odysseus telkens weer uit de meest hachelijke situaties weet te redden door zijn tegenstanders onder tafel te praten. Waltz hoefde in de veelbelovende openingsscène zijn paard maar voor te stellen -"This is my horse, Fritz"- en we wisten al dat hij ook in deze film (net als in Inglourious Basterds en in Carnage) weer de show zou stelen.

Voorbij het taboe

Wij vonden Django Unchained beter dan Tarantino's wisselvallige road action-thriller Death Proof en zijn overschatte oorlogsfilm Inglourious Basterds. Anderzijds beklijft deze flamboyante western minder dan de eerste vijf films van Tarantino (Reservoir Dogs, Pulp Fiction, Jackie Brown en Kill Bill 1 en 2). Dat ligt vooral aan de tweede helft van Django Unchained, waarin het psychologische steekspel met Calvin Candie wat langdradig uitvalt. Misschien moest Tarantino wennen aan het feit dat hij in de montagekamer iemand anders aan zijn zijde had dan zijn vaste partner in crime Sally Menke, die vóór haar overlijden in 2010 al zijn films monteerde.

Op visueel vlak trakteert Tarantino ons in Django Unchained op een geloofwaardige mise-en-scène, met authentieke locaties (waaronder modderige straten en somptueuze plantagepaleisjes), dito kostumering (van gescheurde lompen tot zijden jurken) en mooie landschappen. 

Naast de sfeervolle openingsscène in het nachtelijke bos en enkele wide shots die herinneren aan de sneeuwlandschappen in de spaghettiwestern The Great Silence van Corbucci of aan het betoverende tegenlicht in de western Duel in the Sun van King Vidor, is er met name één iconisch shot in deze Tarantineske visie op de gruwelen van de slavernij dat in ons geheugen gegrift zal blijven: de met bloed bespatte witte zaadbollen van een rij katoenplanten. Iconisch, want het beeld herinnert ons aan datgene waar het in de slavernij natuurlijk allemaal om draaide: geld. Katoen fungeerde destijds immers als 'wit goud' en werd onder tirannieke dwang geplukt door talloze anonieme zwarte slaven, wier bloed, zweet en tranen generaties lang vloeiden ter verrijking van een gewetenloze blanke elite. Een blanke elite die sinds de afschaffing van de slavernij niet graag herinnerd wordt aan de verwerpelijke historische wortels van Amerika's welvaart en die in de 20ste en 21ste eeuw liever met een wijde boog omheen dit pikdonkere hoofdstuk uit de Amerikaanse geschiedenis bleef lopen. Vandaar dat slavernij ook in Hollywood -de droomfabriek bij uitstek van de elite- altijd een taboe bleef. Maar dat was buiten Tarantino gerekend...

JN.

Django Unchained (USA-2012): in de bioscoop sinds 16 januari 2013.

Met: Jamie Foxx, Christoph Waltz, Leonardo DiCaprio, Samuel L. Jackson, Kerry Washington en Don Johnson.

Genre: western / avontuur / historisch drama

Klik op de oranje links voor:

- de trailer: Django Unchained - trailer

- nieuws: Uitkijken naar de nieuwe Tarantino

Regisseur Quentin Tarantino bereidt een shot voor.